| Mùa hè nóng bức, nên ăn gì để dưỡng tâm, an thần?

Mùa hè là thời điểm khí trời oi bức, nhiệt độ cao, cơ thể dễ rơi vào trạng thái mất cân bằng. Không ít người cảm thấy nóng nảy, khó chịu, mất ngủ, tim đập nhanh, thậm chí cáu gắt vô cớ.

Theo y học cổ truyền, đây không chỉ đơn thuần là sự phản ứng của cơ thể trước thời tiết, mà còn là biểu hiện của Tâm hỏa vượng, tâm thần bất ổn. Bởi mùa hè ứng với hành Hỏa, thuộc về Tâm. Khi hỏa khí bốc lên quá mạnh, Tâm dễ bị “thiêu đốt”, từ đó dẫn đến tình trạng tâm phiền, ngủ không yên, khí huyết vận hành rối loạn.

Chính vì vậy, việc lựa chọn thực phẩm để dưỡng Tâm, an thần trong mùa hè là một yếu tố rất quan trọng, giúp điều hòa khí huyết, giữ cho tinh thần ổn định và giấc ngủ được sâu hơn.

1. Vì sao mùa hè phải dưỡng Tâm?

Trong học thuyết Ngũ hành, mùa hè ứng với hành Hỏa - Tâm. Tâm là cơ quan chủ huyết mạch, đồng thời “tàng thần minh”, nghĩa là nơi nương giữ thần trí, tinh thần của con người. Khi Tâm vận hành điều hòa, huyết mạch lưu thông, tinh thần an ổn, giấc ngủ yên lành.

Tuy nhiên, vào mùa hè, dương khí trong thiên nhiên bốc cao, hỏa khí cực thịnh. Sức nóng này dễ ảnh hưởng trực tiếp đến Tâm, làm xuất hiện tình trạng:

• Nội nhiệt bốc lên làm miệng khát, ra mồ hôi nhiều, cảm giác nóng trong người.

• Tâm thần bất an gây ra hồi hộp, mất ngủ, hay giật mình.

• Khí huyết rối loạn khiến tim đập nhanh, người mệt mỏi, thiếu tập trung.

Nếu để kéo dài, hỏa khí vượng còn khiến Tâm khí suy hao, ảnh hưởng đến chức năng của các tạng khác như Thận, Can, Tỳ, gây ra hàng loạt vấn đề về sức khỏe toàn thân.

Do đó, mùa hè chính là thời điểm con người cần dưỡng Tâm - an thần, thông qua chế độ ăn uống hợp lý, nhằm giúp Tâm được mát lành, huyết mạch nhu hòa, tinh thần vững vàng.

2. Nguyên tắc ăn uống dưỡng Tâm, an thần

Trong dưỡng sinh mùa hè, ăn uống không chỉ để bổ sung năng lượng, mà còn phải hòa hợp với đặc tính của khí hậu và nhu cầu của Tâm. Người xưa đã đúc kết rằng: “Hè nên thanh tâm, lợi thấp, dưỡng âm”.

Có ba nguyên tắc quan trọng:

Thanh nhiệt, giải hỏa

Mùa hè hỏa khí thịnh, cơ thể dễ bị nội nhiệt hun đốt. Thực phẩm cần có tính mát, giúp thanh nhiệt, làm dịu Tâm hỏa, nhưng phải chọn loại thanh mát nhẹ nhàng, không quá hàn lạnh để tránh tổn thương Tỳ Vị.

Dưỡng âm, sinh tân dịch

Nóng bức khiến mồ hôi ra nhiều, tân dịch hao tổn, cơ thể khô khát, tâm thần bất ổn. Vì vậy, nên ưu tiên những thực phẩm có khả năng dưỡng âm, sinh tân dịch, giúp bù đắp phần hao hụt, giữ cho tinh thần thư thái, giấc ngủ yên ổn.

Kiện tỳ, điều hòa khí huyết

Tỳ vị là nguồn sinh hóa khí huyết. Vào mùa hè, nếu chỉ ăn nhiều đồ mát lạnh mà bỏ qua Tỳ Vị, sẽ dễ gây tiêu hóa kém, đầy bụng, mất cân bằng âm dương. Do đó, cần bổ sung thêm thực phẩm giúp kiện tỳ, dưỡng huyết, để Tâm được nuôi dưỡng đầy đủ, thần trí ổn định.

Có thể nói, nguyên tắc ăn uống mùa hè không phải chỉ “ăn đồ mát” như nhiều người lầm tưởng, mà là kết hợp hài hòa: thanh nhiệt - dưỡng âm - kiện tỳ - an thần.

3. Các nhóm thực phẩm dưỡng Tâm, an thần trong mùa hè

Dựa trên nguyên tắc “thanh nhiệt - dưỡng âm - kiện tỳ - an thần”, có thể lựa chọn những thực phẩm sau để đưa vào bữa ăn hàng ngày:

Nhóm dưỡng âm, sinh tân - nuôi dưỡng Tâm huyết

• Hạt sen: Vừa bổ Tâm an thần, vừa ích thận cố tinh. Thường dùng hầm với táo đỏ, hoặc nấu cháo giúp giấc ngủ sâu hơn.

• Long nhãn: Vị ngọt, tính ôn, quy vào Tâm và Tỳ, có tác dụng dưỡng huyết, an thần, thích hợp cho người hay hồi hộp, mất ngủ.

• Kỷ tử: Bổ Can Thận, ích tinh huyết, đồng thời dưỡng Tâm, làm sáng mắt, tốt cho người cao tuổi thường xuyên mệt mỏi.

[Tag] Nhóm thực phẩm nuôi dưỡng Tâm huyết

Nhóm thanh nhiệt, an thần - làm dịu Tâm hỏa

• Mướp đắng: Thanh nhiệt giải thử, giúp mát gan, an thần, dùng nấu canh hoặc xào nhẹ.

• Dưa hấu: Giúp thanh nhiệt, lợi thủy, giải khát. Tuy nhiên chỉ nên ăn lượng vừa đủ, tránh dùng quá lạnh gây hại Tỳ Vị.

• Bí xanh: Thanh nhiệt, lợi tiểu, giúp nhẹ cơ thể, giảm bức bối mùa nóng.

[Tag] Mướp đắng giúp làm dịu Tâm hỏa

Nhóm kiện Tỳ, ích khí - hỗ trợ nuôi dưỡng Tâm

• Đậu đen: Vị ngọt, tính hàn, có tác dụng bổ thận, thanh nhiệt, dưỡng huyết. Uống nước đậu đen rang trong mùa hè vừa mát, vừa giúp khí huyết lưu thông.

• Lạc (đậu phộng): Bổ Tỳ, dưỡng khí huyết, làm ẩm phổi. Có thể ăn luộc, hầm cùng các món canh để tăng cường sức khỏe.

• Gạo lứt: Bổ trung ích khí, dưỡng huyết an thần, giúp ăn ngon, ngủ sâu hơn.

Nhóm trà thảo mộc an thần

• Trà tâm sen: Thanh tâm, an thần, giúp giấc ngủ yên tĩnh, rất thích hợp cho người mất ngủ mùa hè.

• Trà hoa cúc: Thanh nhiệt, minh mục, thư giãn tinh thần, giảm căng thẳng.

• Trà kỷ tử: Bổ huyết, dưỡng can thận, đồng thời an thần, tốt cho người trung niên, cao tuổi.

[Tag] Trà kỳ tử giúp bổ huyết, dưỡng can thận

Việc lựa chọn thực phẩm cần dựa vào thể trạng từng người. Người có Tỳ Vị yếu không nên lạm dụng đồ quá hàn mát, mà cần phối hợp với nhóm thực phẩm bổ khí huyết để cân bằng.

Kết luận

Mùa hè là thời điểm Tâm dễ bị nhiệt khí hun đốt, dẫn đến tình trạng mất ngủ, hồi hộp, tâm phiền và tinh thần bất ổn. Việc chăm sóc cơ thể thông qua chế độ ăn uống dưỡng Tâm - an thần không chỉ giúp thanh nhiệt, điều hòa khí huyết, mà còn nuôi dưỡng tinh thần, mang lại giấc ngủ sâu và sự thư thái.

Hạt sen, long nhãn, mướp đắng, dưa hấu hay những tách trà tâm sen, hoa cúc… đều là những lựa chọn đơn giản nhưng giàu giá trị trị liệu. Khi kết hợp ăn uống điều độ với lối sống dưỡng sinh và các phương pháp trị liệu Đông y như bấm huyệt, xoa bóp, châm cứu, hiệu quả an thần, phục hồi Tâm khí sẽ càng rõ rệt.

Dưỡng Tâm trong mùa hè chính là cách giữ cho thân thể khỏe mạnh, tinh thần yên ổn - một nền tảng vững chắc để bước qua những ngày nắng nóng một cách nhẹ nhàng, an hòa.